Data rozpoczęcia i zakończenia wydarzenia
2022-10-19 - 2022-10-19
Lokalizacja
Nazwa obiektu: Uniwersytet Śląski, Wydział Humanistyczny
Ulica i numer: ul. Grota Roweckiego 5
Miasto i kod: 41-200 Sosnowiec
Organizator
Polskie Towarzystwo Rusycystyczne, Instytut Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze”
Opis wydarzenia
Seminarium ma na celu umieszczenie państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz ich literatur i kultur w perspektywie postkolonialnej/posttotalitarnej/postzależnościowej. Biorąc pod uwagę skomplikowaną i nierzadko tragiczną historię tych obszarów, wydają się one wręcz predysponowane do tego rodzaju badań. Oczywiście pośród państw zaliczanych do Europy Środkowej i Wschodniej, mamy takie, które posiadają długą i ugruntowaną tradycję państwowości oraz takie, które zaczęły ją budować dopiero w minionym stuleciu, chociaż, o czym nie można zapominać, pierwsze próby uzyskania autonomii czy też ograniczonej niezależności miały miejsce w wiekach wcześniejszych. Znajdziemy tu takie państwa, których bogate tradycje niepodległościowe i tożsamościowe zostały na dłuższy (Czechy, Chorwacja) lub krótszy czas (Polska, Węgry) stłamszone przez mocniejszych i ekspansywnych sąsiadów, przejawiających skłonności zaborcze i kolonizatorskie, chociaż przez nich samych nie zawsze były w ten sposób postrzegane i opisywane. Najlepszy przykład stanowi pod tym względem państwo rosyjskie we wszystkich swoich historycznych hipostazach. Mniej oczywistym przypadkiem wydaje się państwo polskie, mimo iż od dłuższego już czasu prowadzone są badania uwzględniające polskie działania kolonialne/zawłaszczające we wschodnich częściach I i II Rzeczypospolitej. Chociaż skonkretyzowany w ten sposób przedmiot badań może (a nawet musi) budzić kontrowersje, spory i dyskusje, to — w naszym przekonaniu — one właśnie mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia postaw i dążeń państw sąsiadujących ze sobą w regionie.
Proponujemy krytyczne odczytanie literatur i kultur zarówno tych państw, które w swojej historii występowały najczęściej (chociaż nie zawsze) w roli agresora/zaborcy/kolonizatora — raz jeszcze za przykład może posłużyć Rosja i literatura rosyjska, na różne sposoby udzielająca wsparcia imperialnym wysiłkom państwa, niemniej w kluczu tym można też sytuować Polskę lub Węgry — jak i tych, które zmuszone były dawać odpór państwom i kulturom silniejszym, mającym za sobą nie tylko siłę zbrojną, ale także wsparcie instytucji państwowych i kulturalnych. W regionie Europy Środkowej i Wschodniej tego rodzaju zaborcze postawy były, zwłaszcza w przeszłości, czymś zwyczajnym i skutkowały kontrnarracją ze strony kultur słabszych, usiłujących dać odpór narracjom zaborców/kolonizatorów. Jako przykład mogą posłużyć zmagania kultury czeskiej z niemiecką, słowackiej z węgierską, ukraińskiej i białoruskiej z rosyjską i polską, litewskiej z polską czy serbskiej z chorwacką. Wykaz ten można kontynuować jeszcze długo, włączając doń również aktualne konflikty. W ramach seminarium proponujemy namysł nad takimi zagadnieniami, jak:
- formy pośredniego uczestnictwa pisarzy w strategiach kolonizacyjnych, unifikacyjnych, marginalizujących, powstrzymujących terytoria podległe/podbite/przyłączane/anektowane od przemawiania własnym głosem,
- udział elit intelektualnych danego narodu i państwa w opracowywaniu rozwiązań retorycznych, służących maskowaniu ekspansjonistycznej natury i skłonności,
- odejście od traktowania tekstów kultury jako „niewinnych” i „przezroczystych” i uznanie ich za środki służące zdobywaniu i utrzymywaniu kolonialnych posiadłości,
- obecność w literaturze i kulturze pośredniczących technik władzy,
- pośrednicząca rola literatury i kultury w zabezpieczaniu interesów państw zaborczych/kolonialnych/silniejszych,
- analiza wyobrażeń świata konstruowanych z punktu widzenia państw i narodów silniejszych/słabszych,
- techniki przedstawiania umacniające stereotypowy obraz innego/słabszego/gorszego/zacofanego, a także legitymizujące politykę zaborczą/kolonialną,
- skutki zaborczej/kolonialnej ekspansji państw w regionie Europy Środkowej i Wschodniej,
- kolonizacja wewnętrzna, hybrydowość, globalizacja w literaturach państw regionu,
- rosyjska a radziecka forma imperializmu,
- stereotypy narodowe, kulturowe, obyczajowe funkcjonujące w języku zaborców/kolonizatorów na temat narodów podporządkowanych (i odwrotnie),
- podział na kultury wysokie i prowincjonalne/niższe/gorsze jakościowo,
- odradzanie się projektów i marzeń mocarstwowych/imperialnych/zaborczych w literaturach państw regionu,
- strategie obrony kultur uznawanych za słabsze w relacjach z kulturami „silniejszymi”,
- starcia nacjonalizmu agresywnego z nacjonalizmem obronnym państw i narodów „słabszych”,
- postkolonialne/posttotalitarne traumy w świadomości i kulturze państw Europy Środkowej i Wschodniej,
- suwerenność społeczeństw i narodów Europy Środkowej i Wschodniej w globalnym świecie,
- związek dominacji-podporządkowania pomiędzy imperium/centrum i peryferiami,
- kondycja kultur zdekolonizowanych/posttotalitarnych,
- egzystencja pogranicza i kresów, marginalizacja, wykluczenie,
- doświadczenie okupacyjnej i kolonialnej zależności.
udział w tym wydarzeniu jest bezpłatny
Strona internetowa:
Seminarium online - link do spotkania zostanie wysłany po rejestracji