WĘGAJTY JAKO CZASOWNIK? krajobrazy ‧ społeczności ‧ pogranicza / WĘGAJTY AS A VERB? landscapes ‧ communities ‧ borderlands

Data rozpoczęcia i zakończenia wydarzenia

2022-07-25 - 2022-07-26

Lokalizacja

Nazwa obiektu: Teatr Węgajty
Ulica i numer: Węgajty 18
Miasto i kod:

Organizator

Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk

Opis wydarzenia

English version below

Trwająca cztery dekady praca teatralna w Węgajtach, prowadzona od 1986 roku w utworzonym przez Erdmute i Wacława Sobaszków oraz Małgorzatę i Wolfganga Niklausów Teatrze Wiejskim „Węgajty” (obecnie Teatr Węgajty), stanowi dla nas impuls do podjęcia rozważań na temat tego ważnego polskiego „Teatru-Kultury” (Barba 2003). Inspiracje dla rozważań pochodzą przede wszystkim z tekstów Tima Ingolda, w szczególności z „Człowieczyć” to czasownik (Ingold 2014) oraz z rozważań Ryszarda Nycza, z kluczowym dla nas tekstem Kultura jako czasownik (Nycz 2017). Teatr Węgajty stanowi przykład realizacji czasownikowego aspektu rozumienia kultury, o którym pisał Ryszard Nycz jako o:

„k u l t y w a c j i, a więc kreatywnej aktywności skierowanej z jednej strony na pobudzenie do wzrostu, wyzwolenie utajonych możliwości, okazywanie respektu dla wartości zaistnienia kogoś lub czegoś, a z drugiej – na planowanie i kontrolowanie rozwoju, pielęgnowanie i hodowlę pożądanych postaci rozwijanych form. Zaktywizowanie tego kluczowego w etymologii ‘kultury’ aspektu czynnościowego (...) uprzytamnia, po pierwsze, że kultura jest przede wszystkim takim twórczym działaniem, które pobudza do istnienia coś, co bez tej zewnętrznej interwencji i «akuszerskiej» (nieco majeutycznej) (...) opieki nie doszłoby do swego urzeczywistnienia (2017: 30)”.

Pragniemy poddać refleksji dynamiczną sieć relacji tworzonych w procesualnej, wielowarstwowej rzeczywistości antropocenu; między pracą teatralną, animacyjną, społeczną i polityczną Teatru Węgajty a krajobrazami, społecznościami oraz w obliczu szans, problemów i wyzwań, jakie rysują się na pograniczach kulturowych, etnicznych i społecznych. Interesuje nas teatr w sytuacji, w której opozycje między naturą a kulturą, przyrodniczym a estetycznym, indywidualnym a społecznym, sensorycznym a symbolicznym, ludzkim a pozaludzkim, fizycznym a historycznym zostają przekroczone.

Perspektywa aksjologiczna pozwala dostrzec w etosie realizowanym przez Wacława i Erdmute Sobaszków oraz kolejne pokolenia ich współpracowniczek i współpracowników łączenie życia (modus vivendi) z pracą twórczą (modus operandi) i wrażliwością (modus sentiendi). W pracy artystycznej i społecznej Sobaszków kluczową staje się wartość „serdeczności” zdefiniowana przez portugalskiego historyka Sergio Buarque de Holanda (2000) jako sfera działań motywowanych sercem i uczuciami. Serdeczność oznacza zaprzeczenie relacji bezosobowych i przedkładanie więzi pokrewieństwa i relacji międzyludzkich nad działanie w imię jakiegoś nadrzędnego interesu ogółu. „Człowiek serdeczny” to ten, który jest niezdolny do odrzucenia wartości rodzinnych i przenosi je na sferę życia publicznego.

Wobec pracy Teatru Węgajty ważne są dla nas zarówno ujęcia analityczne, „monograficzne”, jak i kontekstowe, pozwalające umieścić ją we współczesnej rzeczywistości kulturowej w jej wymiarze glokalnym i ujęciu interdyscyplinarnym. Dlatego też zaproszenie kierujemy do specjalistów różnych dyscyplin: teatrologów, kulturoznawców, etnologów, antropologów, filozofów, pedagogów, socjologów.

Interesuje nas, jaką pozycję w krajobrazie zajmuje Teatr Węgajty i jak go współtworzy? Równocześnie pytamy o miejsce Teatru Węgajty w polskim teatrze i w stosunku do jego tradycji. Chcemy przyjrzeć się, w jaki sposób przestrzeń, w której funkcjonuje zespół, wpływa na jego działania, estetykę, metody pracy i jej cele, ale także jak teatr oddziałuje na otoczenie. W tym kontekście ważne wydaje się dostrzeżenie roli przyrodniczego krajobrazu lasu i bagien oraz wsi a także zbadanie ich wpływu na profilowanie pracy prowadzonej przez Sobaszków. Chcemy patrzeć na wieś zarówno z perspektywy współczesnej, jak i z włączeniem do refleksji aspektów historycznych – dziejów wielokulturowej Warmii jako obszaru przymusowych i wolicjonalnych migracji. Relację teatr – krajobraz pragniemy badać z uwzględnieniem ujawniających się w niej praktyk, zarówno utopijnych, jak i dystopijnych.

Chcemy także przyjrzeć się tym działaniom Teatru Węgajty, które w różny sposób angażowały społeczności. Sytuujemy te refleksje w obrębie badań nad teatrem społecznym, partycypacyjnym, community theatre. Interesują nas relacje ze społecznościami i wewnątrz społeczności – wsi: Węgajty, Dziadówek i Nowica, mieszkańców Domu Pomocy Społecznej w Jonkowie, festiwalu Wioska Teatralna czy zespołów Innej Szkoły Teatralnej. Chcemy sprawdzić, jak kształtują się te relacje – czy są partnerskie, upodmiotawiające, i czy uwzględniają człowieka w całości „jego osobowości kulturowej, obejmującej nie tylko aspiracje i umiejętności artystyczne, wyobraźnię czy potrzeby ekspresyjne, ale także poziom postaw i wzorów życia, form tożsamości, modelów emocjonalności etc.” (Godlewski 2002: 65)? Równocześnie twórcy Teatru Węgajty podejmują zarówno w swoich spektaklach, jak i w działaniach artystyczno-społecznych tematy istotne w debacie publicznej, nie rezygnując przy tym z autorskiego stylu pracy opartego na wzajemnej inspiracji aktorów i adeptów oraz improwizacji. Pytamy więc o efektywność wybranych tematów i metod pracy. Chcemy badać recepcję przedstawień prezentowanych w różnych miejscach i wśród odmiennych grup społecznych – w Teatrze Węgajty, w małych wsiach oraz w dużych miastach podczas festiwali teatralnych, w kraju i za granicą. 

Kolejnym obszarem refleksji pragniemy uczynić aktywności Teatru Węgajty eksplorujące szeroko rozumiane pogranicza. Chcemy badać, gdzie w działalności zespołu ujawniają się granice rozumiane jako „osobliwy punkt krytyczny, poza którym zaczyna się inny świat, niezrozumiały, niebezpieczny, nieuporządkowany” (Kowalski 1998: 148) i w jaki sposób dokonuje się ich przekraczania. Interesuje nas nie tylko przekraczanie granic w sztuce poprzez realizację działań interdyscyplinarnych, ale także w życiu społecznym – dlatego chcemy przyjrzeć się pograniczom społecznym eksplorowanym przez Teatr Węgajty, badać aktywności podejmowane z grupami marginalizowanymi, m.in. w domach pomocy społecznej, schroniskach dla osób bezdomnych czy w więzieniach. Istotne jest dla nas także przekraczanie granic w wyprawach na tereny zróżnicowane etnicznie i kulturowo, nie tylko w Polsce i w Europie, ale i poza nią (Tajwan). Chcemy obserwować te działania zarówno w kontekście artystycznym, jak i badawczym, widząc w nich obszar „badań etno-artystycznych” (Pawelczyk 2003: 44).

Proponowane pola tematyczne wystąpień:

1. Teatr w krajobrazie. Spojrzenie krytyczne a spojrzenie empatyczne na obecność działań teatralnych w krajobrazie z uwzględnieniem istniejących w nim zakłóceń i konfliktów. Rozpoznanie przestrzeni negocjowania postaw i wartości. Ewolucja krajobrazu pod wpływem zmian artystyczno-społecznych i pojawienia się nowych podmiotów. 

2. Związki lokalności z performatywnością w praktykach Teatru Węgajty. Teatr jako rama i pretekst do podejmowania współpracy przez teatr ze społecznościami lokalnymi. Relacje między członkami społeczności a twórcami Teatru Węgajty. Stopień partycypacji członków społeczności we współpracy z zespołem. Rola improwizacji i znaczenie konfliktów.

3. Bogactwo pogranicz w pracy artystycznej i społecznej Teatru Węgajty. Zagrożenia, zakłócenia i szanse w działaniach prowadzonych na terenach pogranicznych. Sztuka wobec granicy – okoliczności sprzyjające twórcom Teatru Węgajty w przekraczaniu granic oraz sytuacje ich nieprzekraczalności.

4. Perspektywa aksjologiczna w pracy teatralnej i animacyjnej prowadzonej przez Teatr Węgajty ze społecznościami oraz na pograniczach kulturowych, etnicznych i społecznych.

5. Teatr Węgajty w dobie antropocenu. Rola wyborów estetycznych i metod pracy, rozwiązań kuratorskich, działań animacyjnych podejmowanych przez artystów i pedagogów teatru w obliczu kryzysu klimatycznego, kryzysów społecznych i politycznych (wojny, migracje, klęski). Pragmatyka działania i pożytek ze sztuki w XXI wieku. Praktykowanie konkrescencji, czyli „zdolności istot żywych do stałego przekraczania samych siebie” (Whitehead 1929: 410). Artysta jako czuły rezonator podziemnego pulsu świata, wsłuchujący się w jeszcze niewyłonione lub delikatnie obecne informacje. Artysta jako współtwórca relacji, odpowiedzialny za współistnienie.

6.Teatr Węgajty a przestrzeń nowatorstwa, edukacji, bezpośredniego doświadczenia i eksperymentu, dzięki którym możliwe jest tworzenie nowej wiedzy. Sztuka jako praktyka rozwijania poznania w działaniu, wnikającego w świat i budującego jedynie to, co się powoli wyłania (Rakowski 2019: 444).


Konferencja będzie składać się z dwóch dopełniających się części:

- panelowej, odbywającej się w trybie on-line, w języku angielskim, której tematyka będzie oscylować wokół Teatru Węgajty w kontekście krajobrazów,

- plenarnej, dwujęzycznej (w językach polskim i angielskim), zorganizowanej w Węgajtach, podczas której referaty będą dotyczyć trzech obszarów tematycznych: krajobrazów, społeczności i pogranicz.

Trwałym efektem konferencji będzie publikacja wybranych artykułów w kwartalniku naukowym „Pamiętnik Teatralny” (pierwsza połowa 2023).

Zgłoszenia konferencyjne (zapowiedź 20-minutowego wystąpienia) nie przekraczające 300 słów, wraz z krótkim biogramem (150 słów), afiliacją i numerem telefonu oraz adresem e-mailowym, należy składać za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd3Hdn8FtbY5OejkS28_OlGhFwma9hhtULtF4dRdRwXp2uRpg/viewform

do dnia 31 marca 2022 roku.

Ogłoszenie listy przyjętych uczestników nastąpi do 10 kwietnia 2022 roku.


Prosimy o wnoszenie opłaty konferencyjnej w wysokości 300 złotych (Doktoranci 200 zł)
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
Bank Gospodarstwa Krajowego
Al. Jerozolimskie 7
00-955 Warszawa
18 1130 1017 0020 1466 5620 0001
Tytuł: konferencja Wegajty, name of the participant

Dla aplikujących:
Organizatorzy nie zapewniają noclegów ani nie zwracają kosztów podróży uczestników

Dla gości:
Organizatorzy zapewniają noclegi i wyżywienie

Warunki udziału w konferencji:

wniesienie opłaty konferencyjnej do dnia 31 maja 2022

przesłanie skrótu wystąpienia o objętości 2 stron znormalizowanego maszynopisu (3600 znaków) do dnia 31 maja 2022.

Konferencja jest organizowana w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki „Teatr Węgajty - 35 lat teatru antropologicznego i poszukiwań społeczno-kulturowych” (Sonata Bis, nr wniosku 2017/26/E/HS2/00357).

http://www.ispan.pl/pl/dzialalnosc-badawcza/zaklad-historii-i-teorii-teatru/granty

Komitet konferencyjny:
dr Justyna Biernat
dr Magdalena Hasiuk
mgr Joanna Kocemba-Żebrowska
mgr Joanna Królikowska

Kontakt: wegajtyconference@gmail.com

 

BIBLIOGRAFIA

Barba, Eugenio, 2003, Teatr. Samotność. Rzemiosło. Bunt, przeł. G. Godlewski, I. Kurz, M. Litwinowicz-Droździel, Instytut Kultury Polskiej Uniwersytet Warszawski, Warszawa.

Buarque de Holanda, Sergio, 2000, Raízes do Brasil, Rio de Janeiro, Editora Nova Aguilar S.A.

Godlewski Grzegorz, 2002, Animacja i antropologia, [w:] Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, red. G. Godlewski, I. Kurz, A. Mencwel, M. Wójtowski, Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa.

Ingold, Tim, 2014, „Człowieczyć” to czasownik, przeł. E. Klekot, [w:] Colloquia Anthropologica. Problemy współczesnej antropologii społecznej, red. M. Buchowski, A. Bentkowski, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.

Kowalski, Piotr, 1998 Granica, [w:] Leksykon - znaki świata: omen, przesąd, znaczenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Nycz, Ryszard, 2017, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa.

Pawelczyk, Joanna, 2003, Le phénomène d’expedition théâtrale dans la tradition du théâtre polonais sur l’exemple du Théâtre Rural Węgajty, Université Paris III – Sorbonne Nouvelle, DEA: Théâtre.

Rakowski, Tomasz, 2019, Humanistyka i „pozyskiwanie rzeczywistości”: praktyka teoretyczna Ryszarda Nycza, „Ruch Literacki”, z. 4.

Whitehead, Alfred North, 1929, Process and Reality. An Essay in Cosmology, The Free Press, New York.

_________________________________________________________________________

The four decades-long theatrical work in Węgajty, carried out since 1986 in the ‘Węgajty’ Rural Theatre established by Erdmute and Wacław Sobaszek, as well as Małgorzata and Wolfgang Niklaus (now the Węgajty Theatre), gives us a strong impetus to reflect on this important Polish ‘Theatre-Culture’ (Barba 2003). Our reflections are inspired primarily by Tim Ingold’s texts, in particular “To human” is a verb (Ingold 2014), and by the reflections of Ryszard Nycz, with his key text Culture as a Verb (Nycz 2017). The Węgajty Theatre exemplifies the realisation of the verb aspect of understanding culture, which Ryszard Nycz wrote about as:

“c u l t i v a t i o n , i.e. creative activity directed, on the one hand, at stimulating growth, releasing latent possibilities, showing respect for the value of someone or something, and, on the other hand, at planning and controlling the development, nurturing and breeding the desired forms of the developed forms. Activating this functional aspect, which is crucial in the etymology of ‘culture’ (...) makes it clear that culture is first and foremost such a creative activity which stimulates something into existence which, without this external intervention and ‘midwifery’ (...) (somewhat maieutic) (...) care would not have come to its realisation” (2017: 30).

We would like to reflect on the dynamic network of relations created in the processual, multi-layered reality of the Anthropocene; between the theatrical, animation, social and political work of the Węgajty Theatre and the landscapes, communities and in the face of opportunities, problems and challenges that are drawn on cultural, ethnic and social borderlands. We are interested in theatre in a situation where the oppositions between nature and culture, natural and aesthetic, individual and social, sensory and symbolic, human and non-human, physical and historical are crossed.

The axiological perspective allows us to see the ethos pursued by Wacław and Erdmute Sobaszek and subsequent generations of their associates as combining life (modus vivendi) with creative work (modus operandi) and sensitivity (modus sentiendi). The value of ‘cordiality’, defined by the Portuguese historian Sérgio Buarque de Holanda (2000) as a sphere of activities motivated by the heart and feelings, becomes crucial in the artistic and social work of the Sobaszeks. Cordiality implies a denial of impersonal relationships and a preference for kinship ties and interpersonal relationships over acting in the name of some higher common interest. A ‘cordial man’ is the one who is incapable of rejecting family values and transfers them to the sphere of public life.

With regard to the work of the Węgajty Theatre it is essential for us to take both analytical, ‘monographic’ approaches, as well as contextual ones, allowing us to place it in contemporary cultural reality in its glocal dimension and interdisciplinary approach. That is why the invitation is addressed to specialists of various disciplines: theatrologists, cultural studies scholars, ethnologists, anthropologists, philosophers, educators, sociologists.

We are interested in what position the Węgajty Theatre occupies in the landscape, and how it co-creates it. At the same time we ask about the place of the Węgajty Theatre in Polish theatre and in relation to its tradition. We want to look how the space in which the group functions influences its activities, aesthetics, working methods and its goals, but also how the theatre affects its surroundings. In this context it seems important to notice the role of the natural landscape of the forest and swamps as well as the village and to examine their influence on the profiling of the work carried out by the Sobaszeks. We want to look at the village both from the contemporary perspective and with the inclusion of historical aspects – the history of multicultural Warmia as an area of forced and volitional migration. We want to investigate the relation between theatre and landscape taking into account the revealed practices, both utopian and dystopian.

We also want to look at the activities of the Węgajty Theatre, which involved communities in different ways. We situate these reflections within the research on social, participatory and community theatre. We are interested in relations with communities and within communities – the villages of Węgajty, Dziadówek and Nowica, the residents of the Nursing Home in Jonkowo, the Theatre Village Festival, or the ensembles of the Other Theatre School. We want to see how these relations are shaped – whether they are partner-like, empowering, and whether they take account of the human being as a whole ‘in his/her cultural personality, encompassing not only aspirations and artistic skills, imagination or expressive needs, but also the level of attitudes and life patterns, forms of identity, models of emotionality, etc.’ (Godlewski 2002: 65). At the same time, in their performances as well as in their artistic and social activities, the creators of the Węgajty Theatre take up themes which are important in the public debate, without abandoning their original style of work based on mutual inspiration between actors and students, as well as on improvisation. Therefore, we ask about the effectiveness of the selected themes and working methods. We want to research the reception of performances presented in different places and among different social groups – in the Węgajty Theatre, in small villages and in big cities during theatre festivals, in Poland and abroad.

Another area of reflection is the activities of the Węgajty Theatre that explore broadly defined borderlands. We want to investigate where borders, understood as ‘a peculiar critical point, beyond which a different, incomprehensible, dangerous, disordered world begins’ (Kowalski 1998: 148), are revealed in the activities of the group and how they are crossed. We are interested not only in crossing boundaries in art by means of interdisciplinary activities, but also in social life – that is why we want to look at the social boundaries explored by the Węgajty Theatre, study the activities undertaken with marginalised groups, e.g. in nursing homes, shelters for the homeless, or prisons. It is also important for us to cross borders in our expeditions to ethnically and culturally diverse areas, not only in Poland and Europe, but also outside (Taiwan). We want to observe these activities in both artistic and research contexts, seeing them as an area of ‘ethno-artistic research’ (Pawelczyk 2003: 44).

Proposed thematic fields of the presentations:

1. Theatre in the landscape. Critical vs. empathic view of the presence of theatre activities in the landscape, taking into account the existing disturbances and conflicts. Recognising spaces for negotiating attitudes and values. Evolution of landscape under the influence of artistic and social changes and emergence of new subjects.

2. Relations between locality and performativity in the practices of the Węgajty Theatre. Theatre as a framework and pretext for theatre's collaboration with local communities. Relations between members of the community and artists of the Węgajty Theatre. Degree of participation of the community members in the collaboration with the group. The role of improvisation and the meaning of conflicts.

3. Borderline richness in artistic and social work of the Węgajty Theatre. Threats, disturbances and opportunities in activities carried out in borderland areas. Art against borders – circumstances favouring the artists of the Węgajty Theatre in crossing the borders and situations of their impassability.

4. Axiological perspective in the theatrical and animation work carried out by the Węgajty Theatre with communities and on cultural, ethnic and social borderlines.

5. The Węgajty Theatre in the era of anthropocene. The role of aesthetic choices and working methods, curatorial solutions, animation activities undertaken by artists and theatre educators in the face of climate crisis, social and political crises (wars, migrations, disasters). Pragmatics of action and the use of art in the 21st century. Practicing concrescence, or ‘the capacity of living things continually to surpass themselves’ (Whitehead 1929: 410). The artist as a sensitive resonator of the underground pulse of the world, listening to yet unexposed or subtly present information. The artist as a co-creator of relations, responsible for coexistence.

6. The Węgajty Theatre as a space for innovation, education, direct experience and experiment, thanks to which it is possible to create new knowledge. Art as a practice of developing cognition in action, penetrating the world and building only what slowly emerges (Rakowski 2019: 444).

The conference will consist of two complementary parts:

- a panel, taking place online, in English, whose themes will revolve around the Węgajty Theatre in the context of landscapes,

- the plenary, bilingual (in Polish and English), organised in Węgajty, during which the papers will concern three thematic areas: landscapes, communities and borderlands.

A permanent effect of the conference will be the publication of selected articles in the scientific quarterly ‘Pamiętnik Teatralny’ (first half of 2023).

Conference applications (announcement of a 20-minute speech) not exceeding 300 words, together with a short biography (150 words), affiliation, telephone number and e-mail address, should be submitted via the application form

https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd3Hdn8FtbY5OejkS28_OlGhFwma9hhtULtF4dRdRwXp2uRpg/viewform  by 31 March 2022.

The list of accepted participants will be announced by 10 April 2022.

For applicants:
The organisers do not provide accommodation or reimburse travel expenses for participants

For guests:
The organisers provide accommodation and food.


Conditions for conference participation:

payment of the conference fee that is 300 PLN (PhD students 200 PLN) by 31 May 2022

Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
Bank Gospodarstwa Krajowego
Al. Jerozolimskie 7
00-955 Warszawa
Swift code: GOSKPLPW
PL 18 1130 1017 0020 1466 5620 0001
Title: konferencja Wegajty, name of the participant

sending an abstract of the speech containing 2 pages of standard typewritten text (3600 characters) by 31 May 2022.

 

The conference is organized within the research The Węgajty Theatre – 35 years of anthropological theatre and social-cultural exploration (Sonata Bis No. 2017/26/E/HS2/00357 National Science Centre).

http://www.ispan.pl/en/research-activities/department-of-the-history-and-theory-of-theatre/grants

Conference commitee:
dr Justyna Biernat
dr Magdalena Hasiuk
mgr Joanna Kocemba-Żebrowska
mgr Joanna Królikowska

contact: wegajtyconference@gmail.com

Opłaty za uczestnictwo:

300 zł (doktoranci 200 zł)

Strona internetowa:

http://www.ispan.pl/pl/dzialalnosc-badawcza/zaklad-historii-i-teorii-teatru/konferencje

Ta strona korzysta z cookies aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce: Polityka cookies Akceptuję